01.05.2015

Uzbeckie bazary cz.2

Zdjęcia i komentarze: Maria Kowalska

1. W uzbeckiej ceramice stosuje się cztery najpopularniejsze wzory: samarkandzki, bucharski, taszkiencki i risztański. Najlepsze jakościowo są wyroby z gliny, którą pozyskuje się w okolicach miasta Risztan w Dolinie Fergańskiej. Tam też można w wielu tradycyjnych warsztatach obejrzeć cały proces powstawania glinianych wyrobów. Jedną z najlepszych pamiątek przywiezionych z Uzbekistanu może być komplet do parzenia i picia herbaty – dzbanek i charakterystyczne czarki pozwolą nam przenieść się myślami do błogich chwil spędzonych w czajchanach.
Na zdjęciu: oferta stoiska z ceramiką na bazarze w Bucharze

2. Ceramiczne wyroby to nie tylko talerze, dzbanki i czarki. Na wielu stoiskach można kupić figurki aksakali – białobrodych starców, którzy są ważną częścią każdego z środkowoazjatyckich społeczeństw. Aksakal dosłownie znaczy biała broda i odnosi się do cieszących się powszechnym autorytetem starców. Do czasów ZSRR stali oni na czele wiejskich społeczności w kiszlakach i aułach a w Uzbekistanie kierowali miejskimi mahallami. Pełnili funkcje rozjemców, przywódców i sędziów.
Na zdjęciu: aksakalowie na bazarze w Chiwie

3. Inną popularną i tradycyjną pamiątką, którą można przywieźć z Uzbekistanu są pacynki robione ręcznie z papier mache i różnego rodzaju tkanin.
Na zdjęciu: sklepik w Chiwie

4. Co najlepiej chroni głowę w pustynnym klimacie? Wielka futrzana czapa. Kapuściński w słynnym „Imperium” pisze o mieszkańcach pustyni: „wie, że jak jest upał, trzeba się ciepło ubrać, w chałat i baranią czapę, a nie rozbierać się do skóry, jak to robią biali. Człowiek ubrany myśli, a rozebrany – nie. Człowiek nagi może popełnić każde głupstwo. Ci, którzy tworzyli wielkie dzieła, byli zawsze ubrani. W Sumerze i Mezopotamii, w Samarkandzie i w Bagdadzie mimo piekła upałów ludzie chodzili ubrani. Powstały tam wielkie cywilizacje, których nie znała Australia ani równik afrykański, gdzie chodzono po słońcu nago”.
Na zdjęciu: futrzane czapy w Chiwie

5. Futrzana czapa grzeje zimą, chłodzi latem i wydobywa wszelkie wdzięki 
Na zdjęciu: uzbecka turystka pozuje do zdjęcia w Chiwie

6. Wśród instrumentów używanych w tradycyjnej uzbeckiej muzyce możemy spotkać m.in. rubab – cztero lub sześciostrunowy instrument o długości około metra z okrągłym pudłem rezonansowym; sato z trzema strunami o charakterystycznym wydłużonym kształcie, odkrył go ponownie dla świata słynny uzbecki artysta Turgun Alimatov; diorę – instrument perkusyjny, który przypomina tamburyn; dutar – dwustrunową lutnię z długą szyją; oud zwany lutnią arabską, instrument strunowy, bezprogowy, z pękatym pudłem rezonansowym i krótkim gryfem.
Jak brzmi dutar w rękach Alimatova można posłuchać tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=yHbjngREv9U
Na zdjęciu: straganik z instrumentami na bazarze w Bucharze

7. Tradycyjne nakrycia głowy czyli tubietejki (w Uzbekistanie nazywają się doppa) to małe, okrągłe lub kwadratowe czapki z tkanymi wzorami noszone tak przez mężczyzn, jak i przez kobiety w społecznościach tureckich. Nazwa pochodzi od słowa „tiube” oznaczającego górę, szczyt. Jeśli zapytać aksakali po co nosi się tubietejkę, można usłyszeć w odpowiedzi: „żeby diabeł do głowy nie wszedł”. Ale nie wszyscy i nie wszędzie noszą tubietejki – zazwyczaj wierzący muzułmanin założy ją podczas modlitwy w meczecie i podczas pogrzebu.
Na zdjęciu: tubietejki z Buchary

8. Dywany, dywany, dywany. W dawnych czasach dywan był nieodzownym elementem wyposażenia każdej koczowniczej rodziny – pełnił funkcje praktyczne chroniąc przed zimnem i estetyczne dekorując jurtę. Później zaczął ozdabiać również domy. W Uzbekistanie sztuka ręcznego tkania dywanów ma bogate tradycje i jest praktykowana do dzisiaj. Najsłynniejsze, najcenniejsze i najpiękniejsze dywany powstają z nici jedwabnych – im dokładniejszy wzór tym więcej czasu trzeba na niego poświęcić. Niektóre dywany powstają latami stąd też cena musi być adekwatna do trudu włożonego w jego powstanie.
Na zdjęciu: dywany na bazarze w Chiwie

9. Uzbekistan słynie oczywiście z produkcji jedwabiu. W maju ogołaca się z liści drzewa morwowe, których pełno rośnie przy uzbeckich drogach i zaczyna się proces karmienia larw jedwabnika. Po trzech tygodniach intensywnego tuczenia, larwy przepoczwarzają się i tworzą kokon, z którego potem pozyska się jedwabną nić. Po jej wzmocnieniu i oczyszczeniu następuje barwienie naturalnymi barwnikami: indygo, orzechem włoskim, granatem, cebulą. Tak przygotowane nici posłużą do tkania dywanów, ubrań, szali itp. Oprócz wcześniej opisanych dywanów, to właśnie jedwabne szale i tkaniny królują na uzbeckich bazarach.
Na zdjęciu: grupa słuchająca wykładu o procesie powstawania jedwabiu

10. Jedwabne tkaniny farbowane w tradycyjny uzbecki sposób – wiązkę nici jedwabnych, które mają pozostać niezafarbowane wiąże się ze sobą bardzo ściśle, niezwiązane natomiast zanurza się w barwniku. Potem zabarwioną już część znowu związuje się by zafarbować kolejny pas – im więcej kolorów na tkaninie tym bardziej pracochłonny był proces farbowania. Do dzisiaj uzbeckie ulice są pełne kobiet noszących ubrania zrobione właśnie z tych tradycyjnie barwionych tkanin.
Na zdjęciu: straganik na starym mieście w Bucharze

11. Suzani – to tradycyjne dla Azji Środkowej haftowane tkaniny, które mogą zdobić ściany, a także służyć jako kapy i narzuty na sofy i łóżka. Słowo suzani pochodzi z perskiego i oznacza igłę. W dawnych czasach każda dziewczyna haftowała wielką ilość suzani by wnieść je potem w posagu. Najczęściej spotykanymi wzorami są słońce i księżyc, kwiaty, owoce granatu, migdału i gruszy. Haftuje się jedwabną nicią na bawełnianej lub jedwabnej tkaninie.
Na zdjęciu: suzani w XVI – wiecznej Bucharskiej medresie

Odwiedź z nami Uzbekistan!

Tutaj sprawdzisz nasze wyprawy!