20.05.2015

Spacer po Chiwie cz. 1

Wróciliśmy z Uzbekistanu prawie miesiąc temu, ale nadal nie możemy zapomnieć tego, co tam zobaczyliśmy i przeżyliśmy. Dziś zapraszamy na 1 część spaceru po Chiwie w obiektywie Marii Kowalskiej.

Chiwa
Chiwa byłaby znakomitym miejscem do kręcenia zdjęć do ekranizacji „Baśni z Tysiąca i Jednej Nocy”. Zamknięta potężnymi murami jest najlepiej zachowanym miastem warownym w Azji Centralnej. Pełna meczetów, medres, mauzoleów świętych, bazarów i pałaców chańskich przenosi nas w czasie do okresu, kiedy po jej ulicach chodziły wielbłądy objuczone bogactwami Wschodu, by zanieść je dalej nad Morze Kaspijskie i do Europy. Nie trudno sobie wyobrazić kupców zmęczonych 18 dniową wędrówką z Buchary przez nieprzyjazne piaski pustyni Kyzył Kum, którzy z radością i ulgą docierają do bram miasta. W XVI wieku Chiwa stała się najważniejszym miastem Chorezmu i stolicą Chanatu Chiwańskiego. Oddzielona pustyniami od reszty świata zasklepiła się w swoich średniowiecznych tradycjach i zwyczajach i najdłużej broniła się przed rosyjską ekspansją prowadząc jednocześnie lukratywny handel z nadwołżańskimi miastami.

Szlak Jedwabny
Bogactwo Chiwy wzięło się ze strategicznego położenia na Jedwabnym Szlaku. Ten pradawny trakt o długości ponad 12 tysięcy kilometrów, którym podążały towary, myśli, idee filozoficzne i wynalazki przez stulecia łączył świat Zachodu i Wschodu. Na terenie Uzbekistanu krzyżował się ze szlakiem przypraw biegnącym z Indii, a za Chiwą rozdzielał się na szlak północny biegnący nad Morze Kaspijskie i dalej w głąb Rosji oraz na szlak prowadzący przez pustynię Kara Kum do Merw i dalej do Iranu i na Bliski Wschód. Koniec wielkiego ruchu na szlaku przypada na wiek XVI, kiedy to odkrycie szlaków morskich, które były zdecydowanie szybsze i bezpieczniejsze, sprawiło, że handel przeniósł się na statki i do portów.

Iczan Kala
Według legendy Chiwa została założona przez syna Noego – Sema. Kiedy wody potopu opadły powędrował on ze swoimi stadami na wschód. Zmęczony długą wędrówką przez pustynię postanowił odpocząć na jednym z barchanów. Następnego ranka kierowany bożą wskazówką wykopał studnię, trafił na czystą, smaczną wodę i krzyknął „ejwakh”. Z tego okrzyku miała się wziąć nazwa miasta, która potem wyewoluowała w Chiwę. Według ustaleń badaczy Chiwa istniała od V wieku jako ważny przystanek na szlaku łączącym Merw z Kunya Urgencz. Ta Chiwa, jaką oglądamy dzisiaj, to zajmujące 30 hektarów tak zwane wewnętrzne miasto – Iczan Kala, którego zabudowania pochodzą przeważnie z XVI i XVII wieku. Jako całość Iczan Kala została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1991 roku.

Mury obronne
Najsłynniejsze ujęcie z Chiwy to fragment murów obronnych oświetlanych promieniami zachodzącego słońca. Iczan Kalę w całości otacza wybudowany w XVI i XVII wieku potężny mur obronny długości ponad 2000 metrów. Jego wysokość waha się od 8 do 10 metrów a grubość dochodzi do 8. Po całej długości biegł niegdyś szeroki trakt, którym dowożono prowiant i amunicję dla strażników i żołnierzy. Rampa, która pozwalała wjechać na mury, znajduje się przy północnej bramie – Bachcza Darvaza. Dzisiaj najlepszy widok na mury uzyskamy wchodząc na wieżę strażniczą, która znajduje się w obrębie pałacu Kunya Ark.

Brama Ata Darvaza
Dwie ulice przebiegające południkowo i równoleżnikowo tworzą główne osie wewnętrznego miasta Chiwy. Prowadzą do czterech bram, którymi można wjechać do centrum z czterech stron świata. Najważniejszą jest brama zachodnia, niegdyś główne wejście do miasta przy fortecy chana a dzisiaj początek przygody z Chiwą dla turystów. Brama Ata oznacza bramę Ojca.

Al Chorezmi
Niedaleko bramy zachodniej stoi pomnik Muhammada ibn Musy al Chorezmiego. Był to wybitny matematyk rodem z Chiwy, który jednak większość swojego życia spędził w Bagdadzie. Jego życie i działalność przypadają na wiek VIII – okres niesamowitego rozwoju islamskiej nauki i sztuki. W swoich pracach al Chorezmi stosował dziesiętny system liczenia oraz pozycyjny system zapisu liczb i to dzięki niemu cyfry arabskie dotarły do Europy wypierając cyfry rzymskie. Al Chorezmi wprowadził do światowej nauki takie pojęcia jak zero, ułamek czy funkcje trygonometryczne sinus i tanges. Od jego dzieła „Kitab al jabr wa’l – muqabala” pochodzi słowo algebra a od zniekształconej łacińskiej wersji jego nazwiska – algorytm.

Medresa Muhammada Amin Chana
Wchodząc na teren Iczan Kali przez bramę zachodnią po prawej stronie natrafimy na największą medresę w całej Azji Środkowej. Nosi ona imię jednego z najwybitniejszych chiwańskich chanów – Muhammada Amina i została wybudowana w XIX wieku. Kiedy wejdziemy na jej dziedziniec zobaczymy elementy charakterystyczne dla każdej medresy – sale wykładowe w potężnych niszach, meczety letni i zimowy, bibliotekę oraz dwupoziomowe pokoje dla uczniów zwane khudżras. Szacuje się, że jednocześnie mogło w niej mieszkać i uczyć się aż 260 osób. Obecnie budynek medresy służy jako hotel.

Kalta Minor
Obok medresy Muhammada Amin Chana stoi najsłynniejszy chiwański minaret – Kalta Minor. W założeniu i w pysze fundatora miał być największym i najwyższym minaretem świata. Niestety, nie udało się zakończyć budowy i zamiast sięgać 80 metrów, Kalta Minor czyli Krótki Minaret, sięga jedynie 29. Do naszych czasów przetrwały dwie wersje mówiące o powodzie zakończenia budowy. Pierwsza, bardzo prawdopodobna, to brak pieniędzy po śmierci chana – fundatora. Druga, też prawdopodobna, to zabicie głównego architekta po 3 latach budowy przez porywczego władcę. Mimo iż niedokończony jest najpiękniejszym minaretem Chiwy – bogato zdobiony majoliką przyciąga uwagę z daleka.

Kunya Ark
Chiwa jest jak matrioszka. We współczesnym mieście znajduje się wydzielone murami miasto wewnętrzne a w jego ramach trafimy jeszcze na miasto w mieście czyli twierdzę Kunya Ark. Przekraczając kolejne umocnienia i bramy zmierzamy do serca Chiwy czyli pałacu chana. Oddzielony potężnymi murami od świata śmiertelników, pałac jest labiryntem komnat, liwanów, sal audiencyjnych, dziedzińców, meczetów, zbrojowni, prochowni, budynków administracyjnych i służebnych. Znalazło się nawet miejsce by postawić jurtę dla stęsknionego za stepami władcy. Kunya Ark jest najstarszą częścią Iczan Kala liczącą według badań archeologicznych około 1500 lat.

Chcesz zwiedzić Uzbekistan?

Sprawdź nasze wyprawy!